Śpiewajmy! Młodzi – młodym – Polski Narodowy Chór Młodzieżowy, Agnieszka Franków-Żelazny

Powstanie płyty Śpiewajmy! Młodzi – młodym jest owocem wielopłaszczyznowych działań osób i instytucji artystycznych z Polski rodem. Sama płyta natomiast jest dowodem imponujących umiejętności jej wykonawców, również rozumianych wielorako. Proponuję przyjrzeć się bliżej wzmiankowanym elementom fonograficznego wydarzenia.

Akademia Chóralna to projekt, którego celem jest propagowanie śpiewu poprzez stworzenie spójnego programu rozwoju chórów – od przedszkola do zespołu zawodowego. A więc dbałość o obecność śpiewu w życiu każdego człowieka od jego najmłodszych lat. Dzieci, dorośli, amatorzy, zawodowcy z jednej, a korzyści artystyczne, psychologiczne i społeczne z drugiej strony – to w ogromnym skrócie sens tego projektu, także dla śpiewaków, dyrygentów, kompozytorów oraz animatorów chóralistyki. Od tych założeń ideowych, czyli teorii, jest już tylko krok do praktyki, czyli powołania do życia Polskiego Narodowego Chóru Młodzieżowego.

Zespół powstał w roku 2013 i jak cała Akademia Chóralna jest finansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ten oryginalny projekt artystyczno-edukacyjny jest skierowany do śpiewającej młodzieży między 18. a 26. rokiem życia, do uczniów i studentów wydziałów wokalnych szkół i akademii muzycznych oraz do najlepszych śpiewaków polskich chórów. Opiekę merytoryczną nad całym projektem i zespołem sprawuje prof. dr hab. Agnieszka Franków-Żelazny. Zespół PNChM wszedł w skład Akademii Chóralnej w 2015 roku.

Agnieszka Franków-Żelazny jest jedną z najbardziej uznanych dyrygentek chóralnych w Polsce i Europie. Ogrom jej wykształcenia i dokonań artystycznych oraz organizacyjnych przekracza ramy niniejszego tekstu. Doskonale ukazuje go starannie zredagowana książeczka programowa płyty. Tam też melomani znajdą opis corocznych idei programowych i warsztatowych zespołu oraz budzącą uznanie listę dyrygentów i korepetytorów z nim współpracujących tudzież miejsca koncertów.

Klucz doboru repertuaru zarejestrowanego na płycie najlepiej objaśnia podtytuł płyty Młodzi – młodym. Piąte urodziny projektu PNChM zaowocowały pomysłem zaproszenia do współpracy dwunastki młodych polskich kompozytorów, do napisania utworów do dowolnie wybranych tekstów oddających spojrzenie twórców na temat szeroko pojętego śpiewu. Najstarszym twórcą okazał się Łukasz Urbaniak (ur. 1980), najmłodszym Michał Malec (ur. 1995). Niestety zabrakło w książeczce programowej choćby skrótowych sylwetek wszystkich kompozytorów i przybliżenia środowisk prowadzonej przez nich działalności. A zaręczam, że osiągnięcia większości z młodych twórców są imponujące.

Pora na ocenę artystycznej zawartości płyty. Nagrań dokonano w dniach 25-27 lutego 2019 roku w Sali Głównej Narodowego Forum Muzyki im. Witolda Lutosławskiego we Wrocławiu. Są one dziełem doświadczonej pary realizatorów dźwięku Andrzej Sasin – Aleksandra Nagórko (to laureaci m.in. 55. edycji Grammy Awards w 2012 roku).

Słuchając dwunastu kompozycji wykonanych na płycie, trudno oprzeć się konstatacji: już to gdzieś słyszałem. Z pewnością nie dotyczy ona wszystkich utworów.

Przeogromnej różnorodności tekstów – od łacińskich psalmów (Canticum novum Łukasza Marcinkiewicza), przez klasykę Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej (Chciałbym zaśpiewać ci Marka Raczyńskiego) czy Williama Szekspira (Sonet VIII Szymona Godziemba-Trytka), a nawet Jana Pawła II (Niech wasz śpiew przekracza granice Jana Krutula), aż po obszerny tekst własny (Śpiew Zuzanny Falkowskiej) – towarzyszy relatywnie niebulwersująca harmonia i pokorna narracja fraz. Mniej jest nastrojów i klimatów, zdecydowanie górują ekspresja, dynamizm, bogactwo techniczne. I nie chodzi tutaj o ubogość techniki kompozytorskiej, ta jest godna podziwu, by wymienić choćby wspomniane już Canticum Novum. Nie można jednak pominąć dwóch kompozycji, które wyłamują się z opisanych regularności. W moim subiektywnym odczuciu zasługują nawet na miano utworów najciekawszych na krążku. Intrygująca narracyjnie kompozycja najmłodszego twórcy Michała Malca I Heard You Singing poprzez frapujące splecenie warstwy chóralnej z partią solową Sylwii Kapeli tworzy odrębny, wciągający świat. Niewiele starsza Katarzyna Danel w I Don’t Sing – przewrotna pointa płyty – skutecznie penetruje dysonansowe obszary dźwiękowe i w ten sposób kreuje klimat tajemnicy.

A chór? W swojej kategorii zespołów kilkudziesięcioosobowych – dokładnie czterdzieścioro czworo – jest po prostu znakomity. Można odrobinę ponarzekać na młode jeszcze głosy męskie, czytaj basy, ale w partiach tutti sprawują się wybornie. Zespół imponuje sprawnością w partiach technicznie wymagających, jest liryczny w partiach refleksyjnych.

Wspomniani realizatorzy dźwięku, a zwłaszcza dyrygentka tej klasy nie przepuścili i wyeliminowali oczywiście ewentualne fałsze czy odchyłki intonacyjne. Doświadczenie i wrażliwość Agnieszki Franków-Żelazny nadają całości imponujące wrażenie stopliwości brzmienia, tak w piano, jak i forte, i właściwy ładunek emocji.

Śpiewajmy zatem i uczmy się od najlepszych!

Andrzej Chylewski

Wykonawcy:
Polski Narodowy Chór Młodzieżowy
Agnieszka Franków-Żelazy – dyrygentka